Trong bài viết này mời bạn đọc cùng Huanluyenantoanlaodong tìm hiểu về Bài Thơ Nam Quốc Sơn Hà Sách Giáo Khoa.
Nam quốc sơn hà – bài thơ thần và bài học lịch sử
Nam quốc sơn hà là một bài thơ nổi tiếng trong lịch sử văn học Việt Nam, được coi là bài thơ thần, biểu hiện tinh thần độc lập, khí phách hào hùng và khát vọng lớn lao của dân tộc Việt Nam.
Bài thơ được viết bằng chữ Hán, có nhiều dị bản và chưa rõ tác giả là ai, nhưng theo truyền thống, người ta cho rằng bài thơ do Lí Thường Kiệt sáng tác vào năm 1077.
Bài thơ “Nam Quốc Sơn Hà” được coi là bài thơ Thần, được đưa vào sách giáo khoa giảng dạy cho nhiều thế hệ học trò.
Trước năm học 2003 – 2004, bài thơ này thường được dùng bản dịch, được cho là của nhà sử học Trần Trọng Kim:
Sông núi nước Nam, vua Nam ở
Rành rành định phận tại sách trời
Cớ sao lũ giặc sang xâm phạm
Chúng bay sẽ bị đánh tơi bời.
Từ năm 2004 trở lại đây, thực hiện chương trình Cải cách Giáo dục, các sách Giáo khoa được viết lại, bài thơ này nằm trong chương trình của sách Ngữ Văn 7 – Tập 1, nhưng lại bỏ bản dịch của Trần Trọng Kim mà thay vào đấy là bản dịch của hai nhà Hán học Lê Thước và Nam Trân (đã đăng trong Thơ Văn Lý – Trần, nhưng đã được chỉnh sửa chút ít):
Sông núi nước Nam vua Nam ở
Vằng vặc sách trời chia xứ sở
Giặc dữ cớ sao phạm đến đây
Chúng mày nhất định phải tan vỡ.
Ngoài ra, ở phần ĐỌC THÊM, có đưa thêm bản dịch của Ngô Linh Ngọc để học sinh tham khảo (bản này đã in trong Tổng tập văn học Việt Nam – Tập 1 – NXB Khoa học Xã hội – Hà Nội 1980):
Đất nước Đại Nam, Nam đế ngự
Sách trời định phận rõ non sông
Cớ sao nghịch tặc sang xâm phạm?
Bay hãy chờ coi, chuốc bại vong.
Nội dung và ý nghĩa của bài thơ
Bài thơ gồm bốn câu, mỗi câu bảy chữ, theo thể that ngôn tứ tuyệt (thất ngôn tứ cú) của thơ Đường luật. Bài thơ được viết theo phương pháp đối âm, đối nghĩa và đối cách. Nội dung của bài thơ như sau:
- Câu 1: Nam quốc sơn hà Nam đế cư
- Dịch nghĩa: Sông núi nước Nam, vua Nam ở
- Ý nghĩa: Bài thơ khẳng định chủ quyền và quyền lực của vua Nam (Lí Thường Kiệt) trên lãnh thổ nước Nam (Đại Việt), bao gồm cả sông núi và biển đảo. Đây là câu mở đầu mạnh mẽ và tự tin, tạo ra một tâm lý chiến đấu cao độ cho quân và dân.
- Câu 2: Tiệt nhiên định phận tại thiên thư
- Dịch nghĩa: Giới phận đó đã được định rõ ràng ở sách trời
- Ý nghĩa: Bài thơ khẳng định giới phận của nước Nam đã được thiên mệnh ban cho, không ai có quyền can thiệp hay xâm phạm. Đây là câu nhấn mạnh tính chính danh và chính nghĩa của nước Nam, tạo ra một niềm tin vững chắc vào số phận và lịch sử.
- Câu 3: Như hà nghịch lỗ lai xâm phạm
- Dịch nghĩa: Cớ sao kẻ thù lại dám đến xâm phạm
- Ý nghĩa: Bài thơ chỉ trích và khinh miệt kẻ thù (quân Tống) đã vi phạm giới phận của nước Nam, gây ra chiến tranh xâm lược. Đây là câu phản biện và khiêu khích kẻ thù, tạo ra một tinh thần không khuất phục và không sợ hãi.
- Câu 4: Nhữ đẳng hành khan thủ bại hư
- Dịch nghĩa: Chúng mày nhất định sẽ nhìn thấy việc chuốc lấy bại vong
- Ý nghĩa: Bài thơ dự báo và cảnh cáo kẻ thù sẽ phải trả giá cho hành động xâm lược của mình, sẽ bị đánh bại và tan rã. Đây là câu kết thúc mạnh mẽ và quyết liệt, tạo ra một khí thế chiến thắng và tự hào.
Bài học lịch sử từ bài thơ
Bài thơ Nam quốc sơn hà không chỉ là một tác phẩm văn học xuất sắc, mà còn là một bài học lịch sử quý giá cho dân tộc Việt Nam. Bài thơ đã thể hiện tinh thần yêu nước, bảo vệ chủ quyền, đấu tranh chống xâm lược của người Việt Nam qua các thời đại.
Bài thơ cũng đã truyền cảm hứng cho nhiều nhà văn, nhà thơ, nhà cách mạng và nhân dân Việt Nam trong các cuộc kháng chiến chống Pháp, chống Mỹ và xây dựng đất nước. Bài thơ là một minh chứng cho sự sống mãi của văn hóa và lịch sử Việt Nam.
Tranh cãi về Sự Thay Đổi Khá Đột Ngột trong bản dịch thơ “nam quốc sơn hà”
Mặc dù bản dịch của Lê Thước – Nam Trân đã được công bố cách đây gần 40 năm nhưng việc đưa vào trong sách giáo khoa, thay thế cho bản dịch cũ (được cho là của Trần Trọng Kim) khiến những người thế hệ trước vốn thuộc nằm lòng bản dịch truyền thống cảm thấy bất ngờ.
Nếu sự thay đổi này được giải thích kỹ càng trước hội đồng biên soạn sách giáo khoa, đồng thời có ghi chú tại cuốn sách đó thì cũng có thể tạm chấp nhận. Song, nếu không giải thích rõ về lý do có sự thay đổi, điều này sẽ dẫn đến sự áp dụng và giảng giải khác nhau ở mỗi trường học. Không rõ tất cả các giáo viên ngữ văn có được phổ biến về sự thay đổi này không hay là mạnh ai nấy hiểu, không theo truyền thống vốn được nhiều người biết đến trước đây.
Nếu xét trên góc độ dịch thuật, thì mỗi người sẽ có quan điểm cá nhân khác nhau, đặc biệt trong lĩnh vực nghiên cứu, dẫn đến có ít nhất 35 dị bản. Song, tôi cho rằng để đưa vào sách giáo khoa thì cần phải có một sự thống nhất, đặc biệt là của các nhà nghiên cứu, nhất là khi bài thơ này được coi là Bản tuyên ngôn độc lập đầu tiên của nước ta.
Thực hư việc “Câu Cuối Các Bản Dịch Đa Phần Đều Sai”
Theo bài báo “Bản dịch bài thơ ‘Nam quốc sơn hà’ có phải mới?” của Vietnamnet, đoạn dịch câu cuối “Chúng mày nhất định phải tan vỡ” của Lê Thước – Nam Trân sát nghĩa hơn câu “Chúng bay sẽ bị đánh tơi bời”.
TS. Phạm Văn Tuấn trong bài “Nam quốc sơn hà’ có 35 dị bản, không phải của Lý Thường Kiệt” cho rằng hai ông Lê Thước và Nam Trân dịch không sai, “không câu nệ bản dịch mới hay cũ, miễn là dịch đúng hoặc dẫn đúng.” Kỳ thực, bản dịch đúng chưa chắc đã là bản dịch hay, bởi hay và đúng có một khoảng cách nhất định. Nhưng, vấn đề chính ở đây là mọi dịch giả dường như đã hiểu sai nội dung của câu cuối cùng trong bài “Nam quốc sơn hà”.
Sai ở đây thể hiện ở mấy khía cạnh: Một là đối tượng của câu thơ, hai là bỏ sót không dịch, hoặc dịch không sát nghĩa hai chữ “hành khan”, ba là chưa chú ý đến thời gian và không gian đọc bài thơ.
Kết luận
Nam Quốc Sơn Hà sách giáo khoa là một bài thơ có giá trị văn học và lịch sử cao, là một biểu tượng của tinh thần dân tộc Việt Nam. Bài thơ đã được đưa vào sách giáo khoa để giáo dục cho các thế hệ học trò về lòng yêu nước, tự trọng và kiên cường. Bài thơ cũng là một nguồn cảm hứng cho các nhà văn, nhà thơ và nhân dân Việt Nam trong các cuộc đấu tranh và xây dựng đất nước. Bài thơ là một di sản văn hóa quốc gia mà chúng ta nên tự hào và gìn giữ.
Huanluyenantoanlaodong hi vọng bài viết này hữu ích với bạn!
