Bạn có biết bị liệu là gì không? Bạn có từng nghe thấy những câu chuyện về những người bị nói liệu, bị làm liệu hay bị hành vi liệu không? Bạn có nghĩ rằng đó là một loại bệnh tâm thần hay chỉ là một trò đùa của trẻ con?
Trong bài viết này, Huanluyeantoanlaodong sẽ giới thiệu cho bạn về khái niệm, nguyên nhân, triệu chứng và cách điều trị của bị liệu.
Bị liệu là gì?
Theo định nghĩa của tâm thần học, bị nói liệu là một trạng thái của tâm thức, biểu hiện bằng sự kích thích thái quá, không điều khiển được cảm xúc. Người bị liệu là những người bị ám ảnh bởi nỗi sợ nào đó trong quá khứ hoặc sau một chấn thương tâm lý. Ví dụ, khi còn bé, một người rất hay bị bố mẹ phạt quỳ gối, hành vi này đã in sâu vào tiềm thức của họ. Khi lớn lên, nếu là người có nhân cách yếu thì chỉ cần ai nói “quỳ”, họ sẽ tự động quỳ xuống.
Bị liệu thực chất là một phản xạ có điều kiện do một hành động được lặp lại nhiều lần trong quá khứ gây nên. Nói cách khác, đây là những hành động phản xạ lại khi nghe thấy những lời nói. Những lời nói này giống như những ám thị khiến bộ não gặp phải các kích thích thì sẽ thực hiện các hành động đó.
Chẳng hạn, nếu ai đó nói “đái”, người bị liệu sẽ không kiểm soát được việc tiểu tiện; hoặc nếu ai đó nói “bước”, người bị liệu sẽ tự nhiên chân cao chân thấp.
Bị liệu có thể xảy ra đối với bất kỳ ai, bất kỳ lứa tuổi nào chứ không phải chỉ riêng phụ nữ mới bị. Thường thì những người mắc triệu chứng này họ hay cảm thấy ngại ngùng, xấu hổ không muốn giao tiếp với người khác. Họ sợ bị trêu trọc, đùa giỡn. Chính vì thế mà họ cũng ít chia sẻ với người khác về triệu chứng của mình.
Một chiếc ảnh vui về việc nói “bị liệu”:
Nguyên nhân của bị liệu
Nguyên nhân của bị liệu chưa được xác định rõ ràng, nhưng có thể liên quan đến các yếu tố sau:
- Yếu tố di truyền: Có thể có một số gen liên quan đến việc phát triển bị liệu, khiến người có họ hàng bị liệu có nguy cơ cao hơn người bình thường
- Yếu tố môi trường: Các tác nhân gây stress như bạo lực gia đình, xâm hại tình dục, bị bỏ rơi, bị bắt nạt hay bị áp lực học tập, làm việc có thể gây ra các chấn thương tâm lý, làm cho người bị liệu dễ bị kích thích bởi những lời nói hay hành động liên quan đến nỗi sợ của họ
- Yếu tố sinh lý: Các rối loạn về não bộ, như chứng loạn thần kinh, chứng loạn năng lượng, chứng loạn thích ứng hay chứng loạn nhận thức có thể ảnh hưởng đến khả năng kiểm soát cảm xúc và hành vi của người bị liệu. Ngoài ra, một số loại thuốc hay chất kích thích cũng có thể gây ra các triệu chứng tương tự như bị liệu.
Triệu chứng của bị liệu
Triệu chứng của bị liệu có thể khác nhau tùy theo từng người, nhưng chung quy lại có thể phân loại thành hai loại: triệu chứng về hành vi và triệu chứng về cảm xúc.
- Triệu chứng về hành vi: Người bị liệu sẽ tự động thực hiện các hành động không mong muốn khi nghe thấy những lời nói hay âm thanh kích thích. Các hành động này có thể là đơn giản như ngồi, đứng, đi, chạy, ngã; hoặc phức tạp hơn như cầm dao chém người, phóng hỏa đốt nhà hay tự sát. Các hành động này có thể gây nguy hiểm cho bản thân hay người khác.
- Triệu chứng về cảm xúc: Người bị liệu sẽ cảm thấy lo lắng, sợ hãi, tức giận, buồn bã hay mất tự tin khi phải đối mặt với những kích thích gây ra các hành vi liệu. Họ cũng sẽ cảm thấy xấu hổ, tội lỗi hay tự trách khi không kiểm soát được các hành vi của mình. Họ có xu hướng tránh xa xã hội, không muốn giao tiếp hay kết bạn với người khác
Bị liệu có chữa được không?
Nhằm khắc phục và điều trị triệu chứng bị liệu thì người ta thường áp dụng biện pháp thôi miên. Đây là quá trình điều trị mà trong đó các chức năng suy nghĩ có ý thức của não bộ sẽ bị bỏ qua và sau đó não bộ sẽ được thiết lập một dạng suy nghĩ cảm nhận có chọn lọc.
Không thể cho những người mắc triệu chứng này uống các loại thuốc hướng thần kinh vì bị liệu chỉ xảy ra khi có điều kiện ngoại cảnh tác động vào. Không giống như các chứng bệnh tâm thần khác thì người bị liệu có thể lên cơn bất cứ lúc nào.
Khi tiến hành chữa trị cho bệnh nhân theo hình thức thôi miên thì các bác sĩ sẽ điều trị bằng cách yêu cầu bệnh nhân lặp lại nhiều lần. Ví dụ như câu: “Tôi không thể ngã” (áp dụng cho bệnh nhân bị chịu tác động bởi chuyện té ngã rồi tiến hành đo cảm xúc của họ). Tuy nhiên, theo thời gian, nghiên cứu chỉ ra từ việc đo cảm xúc đã nói rằng những người bị liệu do nhân cách yếu nên quá trình lặp lại nhiều lần “tôi không thể ngã” làm cho tình trạng của họ tệ hơn.
Cho nên, thuật thôi miên chỉ hiệu quả khi có người đáp ứng tốt, có người không. Các chuyên gia cũng giải thích, câu nói “tôi không thể ngã” chỉ là biện pháp ru ngủ tạm thời cho những người có nhân cách yếu. Tất nhiên, khi hết cơn buồn ngủ thì họ lại càng lệ thuộc vào thông điệp mà tâm trí nhận được.
Do đó, biện pháp chữa trị tốt nhất đó là gia đình hỗ trợ bằng những bài tập đơn giản nhất, lặp đi lặp lại nhiều lần giúp người bệnh gia tăng khả năng mạnh mẽ về nhân cách. Vì thế, não bộ của họ có thể kiểm soát được những “mệnh lệnh”.
Cách khác để điều trị bị liệu
Bị liệu là một triệu chứng có thể được điều trị và khắc phục được. Có nhiều phương pháp điều trị khác nhau cho bị liệu, tùy theo mức độ và nguyên nhân của triệu chứng. Một số phương pháp điều trị phổ biến là:
- Điều trị dựa trên thuốc:
Đây là phương pháp sử dụng các loại thuốc để ổn định trạng thái tinh thần và giảm các triệu chứng về cảm xúc và hành vi của người bị liệu. Các loại thuốc có thể được sử dụng là thuốc an thần, thuốc kháng trầm cảm, thuốc kháng loạn thần
- Điều trị dựa trên tâm lý:
Đây là phương pháp sử dụng các kỹ năng tâm lý để giúp người bị liệu nhận thức và đối phó với các kích thích gây ra các hành vi liệu. Các kỹ năng này có thể bao gồm: hô hấp sâu, thư giãn cơ thể, tập trung vào hiện tại, thay đổi suy nghĩ tiêu cực, tìm kiếm sự hỗ trợ xã hội hay đối diện với nỗi sợ. Các kỹ năng này có thể được học và luyện tập thông qua các phương pháp như: liên tục hành vi, trị liệu hành vi nhận thức, trị liệu nhóm hay trị liệu gia đình.
- Điều trị dựa trên vật lý:
Đây là phương pháp sử dụng các thiết bị hay phương tiện vật lý để ảnh hưởng đến hoạt động của não bộ, nhằm giảm các triệu chứng của bị liệu. Các thiết bị hay phương tiện này có thể là: điện não đồ, điện cực não, sóng siêu âm, ánh sáng hay âm thanh. Các thiết bị hay phương tiện này có thể được sử dụng để kích thích hoặc ức chế các vùng não liên quan đến bị liệu, như vùng não trung ương, vùng não thùy hay vùng não thái dương.
Bị liệu có phải là bệnh?
Từ việc nghiên cứu thì có thể thấy chứng “bị liệu” không hề gây nguy hiểm, là một chứng lành nên không phải là bệnh. Những người mắc triệu chứng “bị liệu” là người bình thường về mọi mặt. Cho nên, xã hội cũng nên có cái nhìn cảm thông với những người mắc chứng bị liệu. Tuyệt đối, bạn đừng nên đưa họ ra làm trò cười bởi như vậy sẽ làm cho họ mặc cảm, tự ti hơn đó.
Bạn có biết rằng không có dữ liệu chính xác về số lượng người bị liệu ở Việt Nam không?
Theo một số nghiên cứu khoa học, tỷ lệ người bị liệu ở Việt Nam được ước tính khoảng từ 0.5% đến 1% dân số. Điều này có nghĩa là có khoảng từ 500.000 đến 1.000.000 người bị liệu trong số 100 triệu dân Việt Nam.
Trên đây là những thông tin giải đáp Bị Liệu Là Gì? Huanluyenantoanlaodong hi vọng bài viết này hữu ích với bạn!
