Phương châm hội thoại là những nguyên tắc, quy tắc mà người nói cần tuân thủ để giao tiếp hiệu quả, tránh gây hiểu lầm, xung đột hay xúc phạm người nghe. Trong giao tiếp, có ba phương châm hội thoại chính là: phương châm quan hệ, phương châm cách thức và phương châm lịch sự.
Trong bài viết này, cùng Huanluyenantoanlaodong tìm hiểu về ý nghĩa, ví dụ và bài tập phương châm về hội thoại này.
Phương châm hội thoại là gì? Bài Tập Phương Châm Về Hội Thoại
Phương châm hội thoại là những quy định mà người tham gia hội thoại phải tuân thủ thì cuộc giao tiếp mới thành công. Để giao tiếp thành công, cần nắm vững các phương châm hội thoại. Tuy nhiên, căn cứ vào tình huống giao tiếp cụ thể, cần vận dụng phương châm hội thoại cho phù hợp và linh hoạt.
Các loại phương châm hội thoại
Phương châm về lượng
Khái niệm: khi giao tiếp, cần nói cho có nội dung; nội dung của lời nói phải đáp ứng đúng yêu cầu của cuộc giao tiếp, không thiếu, không thừa.
Đặc điểm: Nội dung của cuộc đối thoại không dài dòng, không rườm rà, lan man, trả lời vào đúng trọng tâm của câu hỏi và đúng ý của người nghe.
Cách nhận biết:
Nếu nói thiếu nội dung sẽ làm người nghe không hiểu, khó hiểu hoặc gây hiểu lầm.
Nếu nói quá nhiều thì làm người nghe cảm thấy khó chịu, không tập trung nghe câu chuyện của người nói.
Ví dụ:
- Mẹ: Mấy giờ con đi học thêm ở trung tâm tiếng Anh thế?
- Con: Dạ, 8 giờ sáng ạ
Các bạn có thể thấy chỉ có 2 câu nói giữa mẹ và con nhưng có nội dung đầy đủ, không thừa, không thiếu và đầy đủ chủ ngữ, vị ngữ.
Phương châm về chất
Khái niệm: Khi giao tiếp, đừng nói những điều mà mình không tin là đúng hay không có bằng chứng xác thực.
Đặc điểm: Nói có chứng cứ, bằng chức xác thực rõ ràng với người giao tiếp. Không nói khi chưa nắm rõ thông tin chính xác, tránh náo lan man, thiếu sự thật.
Cách nhận biết: Việc người trả lời trong hội thoại trả lời câu hỏi đúng sự thật, không nói khoác lác, phóng đại, nói những điều không có thật hoặc chưa có bằng chứng xác thực.
Ví dụ:
- Tối hôm qua đội tuyển bóng đá nam Việt Nam đã giành chiến thắng 3 – 0 trước đội bóng đá nam Thái Lan.
Ta thấy là kết quả của một trận bóng đá và có kết quả cụ thể nên câu nói này đúng quy định phương châm về chất đề ra.
Phương châm quan hệ
Phương châm quan hệ là phương châm yêu cầu người nói phải nói những điều có liên quan đến đề tài, mục đích và hoàn cảnh của cuộc hội thoại. Nếu người nói nói những điều không liên quan, lạc đề hay lảng tránh thì sẽ gây khó hiểu, mất tập trung hay thiếu tôn trọng cho người nghe. Ví dụ:
- A: Hôm nay bạn đi học có vui không?
- B: Mình thích ăn bánh mì.
Trong ví dụ này, câu trả lời của B không tuân thủ phương châm quan hệ vì không liên quan đến câu hỏi của A. B có thể đã không muốn trả lời câu hỏi hoặc không để ý đến câu hỏi của A.
Bài tập: Hãy cho biết những câu sau có tuân thủ phương châm quan hệ hay không? Nếu không, hãy sửa lại cho phù hợp.
- A: Bạn có thích xem phim kinh dị không?
- B: Không, mình sợ ma lắm.
Đáp án: Câu trả lời của B tuân thủ phương châm quan hệ vì liên quan đến câu hỏi của A.
- A: Bạn đã làm bài tập về nhà chưa?
- B: Mình đang xem tin tức về dịch Covid-19.
Đáp án: Câu trả lời của B không tuân thủ phương châm quan hệ vì không liên quan đến câu hỏi của A. Câu trả lời có thể sửa lại là:
- B: Chưa, mình đang bận xem tin tức về dịch Covid-19.
- B: Rồi, mình đã làm xong rồi. Mình đang xem tin tức về dịch Covid-19.
Phương châm cách thức
Phương châm cách thức là phương châm yêu cầu người nói phải nói rõ ràng, đầy đủ, sắp xếp lôgic và tránh gây nhầm lẫn cho người nghe. Nếu người nói nói mơ hồ, thiếu sót, lộn xộn hay gây hiểu nhầm thì sẽ gây khó khăn cho người nghe trong việc tiếp thu và phản hồi thông tin. Ví dụ:
- A: Bạn có biết ai là bạn gái của Tuấn không?
- B: Cô ấy.
Trong ví dụ này, câu trả lời của B không tuân thủ phương châm cách thức vì không nói rõ ràng ai là bạn gái của Tuấn. B có thể đã nghĩ rằng A biết cô ấy là ai hoặc không muốn tiết lộ tên cô ấy.
Bài tập: Hãy cho biết những câu sau có tuân thủ phương châm cách thức hay không? Nếu không, hãy sửa lại cho phù hợp.
- A: Bạn có thể cho mình mượn cái này được không?
- B: Được.
Đáp án: Câu trả lời của B tuân thủ phương châm cách thức vì nói rõ ràng ý đồng ý của B.
- A: Bạn có thể giúp mình làm bài tập này được không?
- B: Cái gì?
Đáp án: Câu trả lời của B không tuân thủ phương châm cách thức vì không nói đầy đủ ý kiến của B. Câu trả lời có thể sửa lại là:
- B: Bạn nói rõ hơn được không? Bài tập nào?
- B: Xin lỗi, mình không nghe rõ. Bạn có thể nói lại được không?
Phương châm lịch sự
Phương châm lịch sự là phương châm yêu cầu người nói phải nói những điều phù hợp với văn hóa, tình cảm và quan điểm của người nghe. Nếu người nói nói những điều trái với văn hóa, xúc phạm hay phản đối người nghe thì sẽ gây khó chịu, tổn thương hay bất đồng cho người nghe. Ví dụ:
- A: Bạn có thể giúp mình giữ chỗ được không?
- B: Không, bạn tự làm đi.
Trong ví dụ này, câu trả lời của B không tuân thủ phương châm lịch sự vì nói một cách cộc lốc, thiếu tôn trọng và từ chối yêu cầu của A.
Bài tập: Hãy cho biết những câu sau có tuân thủ phương châm lịch sự hay không? Nếu không, hãy sửa lại cho phù hợp.
- A: Bạn có muốn đi xem phim với mình không?
- B: Không, mình ghét xem phim.
Đáp án: Câu trả lời của B không tuân thủ phương châm lịch sự vì nói một cách quá khích, xúc phạm sở thích của A. Câu trả lời có thể sửa lại là:
- B: Xin lỗi, mình không muốn đi xem phim.
- B: Cảm ơn bạn đã mời, nhưng mình không thích xem phim lắm.
Quan hệ giữa phương châm hội thoại và tình huống giao tiếp
Đọc truyện cười sau và trả lời câu hỏi
CHÀO HỎI
Anh chàng nọ ở nhà vợ tại một vùng quê, được người nhà dặn là phải luôn chào hỏi mọi người xung quanh.
Một hôm, anh ta ra đường và thấy một người đang đốn cành trên một cây cao, liền ra dấu gọi.
Người kia dừng việc, lật đật trèo xuống, hỏi:
– Có việc gì thế?
– Có việc gì đâu! Bác làm việc vất vả lắm phải không?
( Theo Truyện cười dân gian Việt Nam)
(1) Nhân vật chàng rể đã tuân thủ đúng phương châm lịch sự. Dẫn chứng nào trong câu chuyện cho em biết điều đó?
(2) Việc tuân thủ phương châm lịch sự trong tình huống này có nên hay không? Vì sao?
(3) Qua câu chuyện trên, em có thể rút ra bài học gì về việc vận dụng các phương châm hội thoại?
Bài Làm:
(1) Anh đã ân cần hỏi thăm, quan tâm: Bác làm việc vất vả lắm phải không?
(2) Việc tuân thủ phương châm lịch sự trong tình huống này là không nên. Vì hành động chào hỏi của anh gây phiền toái, mất thời gian làm việc của người khác.
(3) Vận dụng phương châm hội thoại phải phù hợp với đặc điểm của tình huống giao tiếp.
Trong bài viết này, chúng ta đã tìm hiểu về ý nghĩa, ví dụ và bài tập phương châm về hội thoại. Huanluyenantoanlaodong Hi vọng bài viết này sẽ giúp các bạn nắm vững kiến thức và kỹ năng giao tiếp hiệu quả hơn. Chúc các bạn học tốt!
