Gia Định là một trong những vùng đất giàu có và chiến lược của Việt Nam vào thế kỉ XIX. Nó không chỉ là vựa lúa lớn của Nam Kì, mà còn là nơi có nhiều cảng biển quan trọng, giao thương với nhiều nước khác. Vì vậy, Gia Định đã thu hút sự chú ý của các thực dân phương Tây, đặc biệt là Pháp. Pháp đã âm mưu tấn công Gia Định từ lâu, nhưng không thành công cho đến năm 1859. Việc chiếm được Gia Định đã mở ra con đường cho Pháp xâm lược toàn bộ Việt Nam sau đó.
Trong bài viết này, Huanluyenantoanlaodong sẽ phân tích âm mưu của Pháp khi tấn công Gia Định, nguyên nhân và hậu quả của cuộc xâm lược này, cũng như phong trào kháng chiến của nhân dân Việt Nam chống lại Pháp.
Âm mưu của Pháp khi tấn công Gia Định
Pháp là một trong những nước tư bản chủ nghĩa phát triển sớm ở châu Âu. Tuy nhiên, sau cuộc Cách mạng Pháp (1789-1799), Pháp đã phải đối mặt với nhiều khó khăn trong nội bộ và quốc tế.
Để giải quyết khủng hoảng kinh tế và chính trị, Pháp đã theo đuổi chính sách thực dân xâm lược các nước yếu ở châu Phi, châu Á và châu Mĩ Latinh. Mục tiêu của Pháp là chiếm đoạt nguồn tài nguyên, thị trường tiêu thụ và lao động rẻ của các nước này.
Việt Nam là một trong những nước đã bị Pháp nhắm vào. Pháp đã có những hoạt động thâm nhập vào Việt Nam từ cuối thế kỉ XVIII, như gửi các nhà truyền giáo, các nhà thám hiểm, các nhà buôn vào Việt Nam để tiến hành hoạt động truyền giáo, khảo sát địa lý, kinh doanh và tuyên truyền cho chính quyền Pháp. Những hoạt động này đã gặp phải sự phản đối và chống lại của nhân dân và triều đình Việt Nam.
Pháp đã âm mưu tấn công Gia Định vì nhiều lý do:
- Gia Định và Nam Kì là vựa lúa lớn của Việt Nam, chiếm được Gia Định quân Pháp sẽ cắt đứt con đường tiếp tế lương thực của triều đình nhà Nguyễn
- Gia Định có vị trí chiến lược quan trọng:
- Xa Trung Quốc sẽ tránh được sự can thiệp của nhà Thanh
- Xa kinh đô Huế sẽ tránh được sự tiếp viện của triều đình Huế
- Đánh xong Gia Định sẽ theo đường sông Cửu Long, đánh ngược lên Campuchia (Cao Miên) làm chủ lưu vực sông Mê Kông
- Pháp nhận định “Sài Gòn có triển vọng trở thành trung tâm của một nền thương mại lớn – xứ này giàu sản vật, mọi thứ đều đầy rẫy”. Hơn nữa, lúc này người Pháp phải hành động gấp vì tư bản Anh sau khi chiếm Singapo và Hương cảng cũng đang ngấp nghé chiếm Sài Gòn để nối liền cửa biển quan trọng trên
Nguyên nhân và hậu quả của cuộc xâm lược Gia Định của Pháp
Pháp đã tấn công Gia Định vào năm 1859, sau khi có được sự ủng hộ của Anh và Tây Ban Nha. Pháp đã dùng bất kì lý do gì để tạo ra các cuộc xung đột với Việt Nam, như việc bảo vệ các nhà truyền giáo, yêu cầu bồi thường cho các nhà buôn, đòi hỏi mở cửa thương mại và ngoại giao.
Pháp đã gửi hai chiến hạm vào Sài Gòn vào tháng 2 năm 1859, và bắt đầu bắn phá thành phố. Sau khi chiếm được Sài Gòn, Pháp đã tiến hành xây dựng các pháo đài và căn cứ quân sự để chuẩn bị cho việc mở rộng chiến dịch.
Triều đình nhà Nguyễn đã phản ứng chậm trễ và yếu đuối trước cuộc xâm lược của Pháp. Vua Tự Đức đã cố gắng tìm kiếm sự giúp đỡ của Trung Quốc và các nước láng giềng, nhưng không thành công. Triều đình cũng đã sai lầm khi ký các hiệp ước bất lợi với Pháp, như hiệp ước Saigon (1862), hiệp ước Huế (1863) và hiệp ước Huế (1874).
Những hiệp ước này đã buộc triều đình nhượng lại cho Pháp nhiều quyền lợi và lãnh thổ, như ba tỉnh Nam Kì (Gia Định, Vĩnh Long, Hà Tiên), ba tỉnh Trung Kì (Quảng Nam, Quảng Ngãi, Bình Định), Cao Miên, các hải cảng Đà Nẵng, Hải Phòng, các hòn đảo Côn Đảo, Hoàng Sa, Trường Sa và các quyền thu thuế, khai thác tài nguyên, xây dựng đường sắt, điện thoại.
Cuộc xâm lược Gia Định của Pháp đã gây ra những hậu quả nghiêm trọng cho Việt Nam, như:
- Mất đi một phần lớn lãnh thổ, đặc biệt là những vùng đất giàu có và chiến lược.
- Bị cướp bóc tài nguyên, lao động và thị trường bởi Pháp và các nước đồng minh.
- Bị phân hóa xã hội, chia rẽ dân tộc, suy yếu quốc phòng và chính quyền.
- Bị áp đặt văn hóa, giáo dục và tôn giáo của Pháp, mất dần bản sắc văn hóa và truyền thống của dân tộc.
Phong trào kháng chiến của nhân dân Việt Nam chống lại Pháp
Trước sự xâm lược của Pháp, nhân dân Việt Nam đã không ngừng đứng lên kháng chiến để bảo vệ đất nước. Phong trào kháng chiến của nhân dân Việt Nam có những đặc điểm sau:
- Kháng chiến diễn ra ở khắp mọi miền đất nước, từ Bắc vào Nam, từ nông thôn đến thành thị, từ quân đội đến dân sự.
- Kháng chiến có sự tham gia rộng rãi của các tầng lớp nhân dân, từ quý tộc đến bần dân, từ nam nữ lớn bé, từ các tôn giáo khác nhau.
- Kháng chiến có nhiều hình thức và phương thức đấu tranh, từ nổi dậy quy mô lớn đến khởi nghĩa cục bộ, từ chống trả quân xâm lược đến tiêu diệt cộng tác viên, từ vận động chính trị đến tổ chức cơ sở.
- Kháng chiến có nhiều nhà lãnh đạo và anh hùng tiêu biểu, như Nguyễn Trung Trực, Nguyễn Đình Chiểu, Phan Đình Phùng, Hồ Chí Minh.
Một số cuộc kháng chiến nổi bật của nhân dân Việt Nam chống lại Pháp là:
- Cuộc khởi nghĩa của Nguyễn Trung Trực (1861-1868):
Nguyễn Trung Trực là một vị quan trung thành với triều đình nhà Nguyễn. Sau khi Gia Định bị Pháp chiếm đóng, ông đã tổ chức các lực lượng dân quân để chống lại Pháp. Ông đã gây ra nhiều thiệt hại cho Pháp bằng cách phục kích, đốt cháy các căn cứ và tàu thuyền của Pháp.
Đỉnh cao của cuộc khởi nghĩa là việc ông cùng các chiến sĩ đã làm chìm tàu khu trục L’Esperance của Pháp ở sông Vàm Cỏ vào năm 1861. Cuộc khởi nghĩa đã kéo dài 7 năm và được nhân dân ủng hộ rất nhiều. Tuy nhiên, do thiếu vũ khí và nguồn lực, cuộc khởi nghĩa đã bị Pháp dập tắt vào năm 1868. Nguyễn Trung Trực đã bị bắt và xử tử vào năm 1868. Ông được coi là một trong những anh hùng dũng cảm và kiên cường của dân tộc Việt Nam.
- Cuộc khởi nghĩa của Nguyễn Đình Chiểu (1862-1864):
Nguyễn Đình Chiểu là một nhà thơ, nhà y, nhà cách mạng nổi tiếng. Sau khi Gia Định bị Pháp chiếm đóng, ông đã từ bỏ sự nghiệp y để tham gia kháng chiến. Ông đã lãnh đạo các lực lượng dân quân ở các tỉnh Bến Tre, Tiền Giang, Vĩnh Long để chống lại Pháp. Ông cũng đã sử dụng tài năng thơ ca để tuyên truyền cho nhân dân và tạo ra nhiều tác phẩm văn học có giá trị lịch sử và nghệ thuật, như Lục Vân Tiên, Dương Từ Hà, Văn Tế Thập Lục Chương.
Cuộc khởi nghĩa của ông đã gây ra nhiều khó khăn cho Pháp, nhưng cũng không thể chống lại sức mạnh quân sự của Pháp. Cuộc khởi nghĩa đã bị Pháp đàn áp vào năm 1864. Nguyễn Đình Chiểu đã thoát được và tiếp tục hoạt động cách mạng cho đến khi qua đời vào năm 1889. Ông được coi là một trong những nhà văn hóa và nhà cách mạng xuất sắc của dân tộc Việt Nam.
- Cuộc khởi nghĩa của Phan Đình Phùng (1885-1895):
Phan Đình Phùng là một vị quan cao cấp của triều đình nhà Nguyễn. Sau khi triều đình ký hiệp ước Huế (1884) và hiệp ước Huế (1885) với Pháp, ông đã phản đối và từ chức. Ông đã lãnh đạo các lực lượng dân quân ở các tỉnh Nghệ An, Hà Tĩnh, Quảng Bình để khởi nghĩa chống lại Pháp. Ông đã xây dựng một chính quyền cách mạng ở vùng núi Tây Nguyên, có quân đội, hành chính, tư pháp và giáo dục riêng.
Ông cũng đã liên kết với các cuộc khởi nghĩa khác ở Trung Kì và Bắc Kì để tạo ra một mặt trận thống nhất. Cuộc khởi nghĩa của ông đã làm rung chuyển cảm quyền thực dân của Pháp ở Việt Nam, nhưng cũng không thể đánh bại được quân đội hiện đại của Pháp. Cuộc khởi nghĩa đã kết thúc vào năm 1895 khi Phan Đình Phùng bị bệnh và qua đời. Ông được coi là một trong những nhà lãnh đạo và anh hùng kiệt xuất của dân tộc Việt Nam.
Kết luận
Qua bài viết này, Huanluyenantoanlaodong đã phân tích âm mưu của thực dân Pháp khi tấn công Gia Định, nguyên nhân và hậu quả của cuộc xâm lược này, cũng như phong trào kháng chiến của nhân dân Việt Nam chống lại Pháp. Hy vọng bài viết này sẽ giúp bạn hiểu rõ hơn về lịch sử và truyền thống anh hùng của dân tộc Việt Nam ta.
